Mašine sa kružnim testerama (cirkulari)

Mašine за kružnim testerama primenjuju se za роdužno rezanje trupaca na daske i grede, za podužno, poprečno ili koso rezanje dasaka po zadatim dimenzijama.Mašine за kružnim testerama primenjuju se za роdužno rezanje trupaca na daske i grede, za podužno, poprečno ili koso rezanje dasaka po zadatim dimenzijama.

U skladu sa ovim mašine sa kružnim testerama mogu se podeliti na sledeće glavne grupe: mašine sa kružnom testerom za rezanje trupaca; mašine sa kružnom testerom za podužno rezanje dasaka; mašine sa kružnom testerom za razrezivanje debelih dasaka na tanke: mašine sa kružnom testerom za poprečno rezanje; mašine sa kružnom testerom za podužno, poprečno i koso rezanje (univerzalne).

Materijal koji treba da se reže može se stavljati u mašinu ručno i mehanizovano. Mehanizovano stavljanje u mašinu može biti sa valjcima, sa valjcima i diskosom i gusenično. Gusenično stavljanje je najsavršenije, pošto je pri tom obezbeđena tačnost rezanja, sigurnost i tehnika zaštite rada na mašinama (sl. 1).

Slika 1: Mašina sa kružnom testerom sa lančanim prenosom za podužno razrezivanje

Mašine sa kružnim testerama mogu biti sa jednom, sa dve ili sa više testera.

U tabeli 1 date su tehničke karakteristike najrasprostranjenijih tipova mašina sa kružnim testerama. Za рoprečno rezanje dasaka u uslovima seoskog građenja može se primeniti kružna klatna testera marke 4 - KM, koja je predstavljena na sl. 2. Ona je prosta za rukovanje, veoma produktivna i daje relativno dobar kvalitet rezanja.

Slika 2: Klatna testera za poprečno prerezivanje

Tabela 1: Tehničke karakteristike najrasprostranjenijih  tipova mašina sa kružnim testerama

U manjim radionicama za obradu drveta i  u uslovima  seoskog građenja nalaze primenu univezalne mašine marke C — 2M i CU — 2 za podužno i poprečno rezanje materijala. Sa ovim tipom mašina mogu se rezati različiti drveni elementi pod uglom. Na sl. 3 predstavljena je mašina sa kružnom testerom sa automatskim pomakom  materijala za podužno rezanje.

Slika 3: Cirkular za uzdužno rezanje sa mehaničkim pomakom 

Produktivnost testere klatnjače za jednu smenu u komadima izrađenih elemenata može se odrediti po obrascu P = 480 K_g (n - m), gde je P — broj odrezaka za jednu smenu; n — broj rezova u minutu; m — dopunski rezovi za zaravnavanje čela i isecanje defektnih mesta. Kad je broj rezova do 7 u minutu, m se uzima da je jednako 1 — 2, a kad je broj rezova od 8 — 12 u minutu, m se uzima jednako 2 do 8; K_g — Koeficijenat iskorišćenja radnog dana koji uračunava prekide u radu mašine, vreme za odmor radnika, vreme za podešavanje mašine i dr. Za mašine sa ručnim pomakom materijala Kg se uzima približno 0,93. 

Produktivnost mašine sa kružnom testerom u komadima izrađenih elemenata u smeni može se odrediti po obrascu: P = 480 i K_d K_st/ Lm, gde je P — produktivnost u komadima izrađenih elemenata u toku jedne smene; i — brzina pomaka; K_d—koeficijenat iskorišćenja jednog dana koji je jednak 0,9; K_st — koeficijenat iskorišćenja mašine, koji je jednak 0,6; L — dužina elemenata, m; m — prosečni broj rezova za jedan elemenat.

Listovi za kružne testere se po konstrukciji dele na ravne, dvokonusne, desnokonusne, levokonusne i blanjajuće testere.

Najviše se upotrebljavaju listovi kružnih ravnih testera za podužno i poprečno rezanje drveta. Njihove dimenzije date su u tabl. 2.

Tabela 2: Dimenzije listova ravnih kružnih testera za podužno i poprečno rezanje drveta

Prečnici rupa za osovinu testere su: 20, 80, 40, 50, 75 i 85 mm. Listovi testera se izrađuju od čelika marke 89. Profili i dimenzije zubaca listova ravnih kružnih testera za podužno i poprečno rezanje drveta dati su na sl. 4. U tabl. 3 date su veličine uglova listova ravnih zubaca kružnih testera.Visina zupca testere i poluprečnik zaobljenja unutrašnjeg ugla  određuju se iz sledećih odnosa: Kod testera a podužno rezanje h = (0,4 / 0,5)t; Kod testera za poprečno rezanje h = (0,6 / 0,9)t; Kod testera za podužno i poprečno rezanje h = (0,1 / 0,15)t.

Tablica 3: Veličine uglova listova zubaca ravnih okruglih testera za podužno i poprečno rezanje drveta

Slika 40: Profil I - IV i dimenzije zubaca listova ravnih kružnih testera

Oštrenje listova kružnih testera vrši se na specijalanim automatskim mašinama za oštrenje testera, pri čemu se ne menja ni profil ni veličina ugla rezanja, oštrenja, kao ni unutrašnjeg i spoljašnjeg ugla. Izrezivanje novih zubaca vrši se specijalnim mašinama za štancovanje sa odgovarajućom glavom. Kontrolisanje profila zubaca i veličina elemenata uglova vrše se specijalnim šablonima i uglomerima. 

Umesto oštrenja zubaca gaterskih, kružnih i trakastih testera, za podužno rezanje, ponekad se vrši njihovo stlačivanje, koje se sastoji u proširenju prednje ivice zuba. Preimućstvo stlačivanja nad razmetanjem sastoji se u tome, što se veličina razmeta za vreme rada ne menja, sila rezanja dejstvuje na zub simetrično, skida se pilotina jednake debljine. Po celoj širini reza može se povećati korak zupca za 30 — 40%, bez smanjenja kvaliteta rezanja.

U toku rezanja u listu testere se javljaju naponi različite veličine i pravca, koji dovode do stvaranja ispupčenja na slabim mestima i sl. Pre nego što se namesti list testere na osovinu mašine, on se mora lako čekićem prekivati čime se likvidiraju naponi koji su u njemu nastali. U ovu svrhu služi nakovanj, sto za proveravanje testera, čekići, lenjiri, ravnalo za proveravanje ispravljanja i dr.

Razmetanje zubaca vrši še razmetačima. Veličina razmetanja u većini slučajeva uzima se 0,6 do 0,75 mm za jednu stranu, nezavisno od debljine testere, ali vodeći računa o vrsti i vlažnosti drveta. Što je veća vlažnost drveta, to je veće razmetanje testere. Veličina razmeta zubaca testere kontroliše se posebnim šablonima.

Nameštanje lista testera na osovinu mašine mora se obavljati uz ispunjavanje sledećih uslova. Dodirne površine bočnih pločica testere moraju biti strogo upravne na obrtnu osovinu. Centar lista testere mora se poklapati sa centrom osovine. Učvršćenje lista testere pomoću bočnih pločica mora biti sigurno.Nož za razdvajanje mora biti postavljen tačno prema testeri. Vođice i umeci u prorezu stola moraju biti doterani tačno prema testeri. Dozvoljeni razor između testere i osovine ne sme biti veći od 0,2 mm. Ako se ovi uslovi ne ispunjavaju, dobijaju se nekvalitetni rezovi a u izvesnim slučajevima nastaju i kvarovi mašine.