Karakteristike gatera

Mehanizmi za pokretanje trupaca mogu biti neprekidni i prekidni. Kod neprekidnog kretanja trupac se kreće u toku radnog i praznog hoda rama gatera neprekidno i ravnomerno. Kod prekidnog kretanja trupac se kreće samo za jedan deo svakog obrta osovine - prekidima. Prekidno kretanje može se obavljati za vreme radnog ili praznog hoda gatera.

Neprekidno kretanje se primenjuje kod brzohodnih dvospratnih gatera sa velikim brojem obrta; prekidno kretanje - kod sporohodnih gatera sa malim brojem obrta.

Za razrezivanje trupaca na gateru potrebno je da testere u gateru imaju izvesan nagib. Veličina linearnog nagiba određuje se po obrascu za neprekidno kretanje: 

y: Δ / 2 + (1/2) mm;  za prekidno kretanje u toku radnog hoda y= 2 do 5 mm; za prekidno kretanje u toku praznog hoda y = Δ + (1/2) mm.

Ovde je y - nagi testere u okviru, mm; Δ - kretanje trupca ili grede za vreme jednog obrta valjka gatera, mm.

Slika 1: Nagibomer za merenje veličine nagiba testera

Preves (nagib) testere proverava se meračem prevesa. Merač prevesa sastoji se od dve čelične trake koje su pri vrhu spojene na zglob, a na donjem kraju poprečnom trakom sa izrazom za prolaz pritežućeg zavrtnja sa leptirastom navrtkom. Na jednoj čeličnoj traci utvrđena je libela. Nagib se očitava u mm na dužinu hoda okvira na skali, koja se nalazi pr dnu pribora (sl. 1).

Da bi se izrezale daske ili gredice potrebnih debljina između testera u okviru umeću se umeci (razdelnici), čija širina tačno odgovara debljini grede koju treba izrezati.

Španung je komplet testera u okviru sa zadatim razmacima između njih, na osnovu kojih se dobija rezana građa potrebnih dimenzija. Debljina umetka određuje se po obrascu S = a + b + 2c mm. Gde je S - debljina umetka; a - nominalna debljina daske; b - nadmer za usušivanje; c - veličina razmeta zubaca na jednu stranu. 

Umeci (sl. 2) se izrađuju od suvog drveta (sa najviše 15% vlažnosti) breze, klena, bukve, jasena.

Slika 2: Umeci (razdelnici)

Nadmer na usušivanje dodaje se dimenzijama širine i dužine rezane građe četinara - bora, smreke, jele, kedra  i ariša, koja se dobija pri mešovitom rezanju (sa tangencijalno-radijalnim rasporedom godišnjih prstenova) vlažnih trupaca il pri rezanju vlažne rezane građe da bi se obezbedilo dobijanje potrebnih dimenzija građe u suvom stanju.

Rezana građa nabrojanih četinara deli se po veličini nadmere usušivanja na dve grupe: u prvu spadaju bor, smreka, kedar i jela, u drugu spada ariš.

Nadmeri po debljini i širini rezane građe sa početnom vlažnošću preko 30% i krajnjom vlažnošću 15% datu su u tablici 1. 

Tablica 1: Nadmeri za usušivanje rezane građe četinara, mm

Kad se režu trupci ili grede sa vlažnošću ispod 30%, veličina nadmera određuje se računski kao razlika između velčine nadmera za traženu krajnju vlažnost i nadmera za postojeću vlažnost drveta. Rezana građa lišćarskih vrsta drveta u koje spadaju bukva, grab, breza, hrast, brest, klen, jasen, jasika, topola, dele se po nadmeru na usušivanje u dve grupe za tangencijalni pravac i u dve grupe za radijalni pravac.

U prvu grupu spadaju breza, hrast, klen, jasen, jova, jasika i topola, a u drugu - bukva, grab, brest i lipa.

Za rezanu građu poluradijalnog rezanja (sa tangencijalno-radijalnim pravcem godova) treba davati nadmere koji su određeni za drvo sa tangencijalnim pravcem godova. Nadmeri za debljinu i širinu za rezanu građu u tangencijalnom i radijalnom pravcu sa početnom vlažnošću od 35% aps. i više i krajnjom vlažnošću 10 i 15% aps., a u zavisnosti od grupe, određuju se po tablici 2.

Tablica 2: Nadmeri za rezanu građu lišćarskih vrsta drveta, mm